İkiuçlu Bozukluk

Bipolar bozukluk, ikiuçlu duygulanım bozukluğu diye de adlandırılan ruhsal bir hastalıktır. Geçmişte, bu hastalığa, manik depresyon ya da manik depresif psikoz (PMD) adları da verilebiliyordu. İkiuçlu bozukluk, kişinin duygusal durumunun dönemsel olarak aşırı kabarmasına (mani ya da hipomani durumu, bir uç) ya da dönemsel olarak aşırı çökmesine (depresyon durumu, diğer uç) yol açabilen bir hastalıktır. Mani dönemi sırasında, sanki kişi “kabına sığamıyormuş” gibi, içsel gücünde (enerjisinde) aşırı bir artış, coşkunluk ve taşkınlık, dürtüsel davranışlar, kolay kızma ve kışkırma (ajitasyon) gibi belirtiler ortaya çıkar. Depresyon dönemi sırasında da, kişinin içsel gücünde belirgin bir azalma, yorgunluk ve bitkinlik, kendini değersiz hissetme, benlik saygısında azalma gibi belirtiler görülür. Bu dönemler sırasında sanrı ve varsanı gibi psikoz belirtileri de görülebilir. Değişik türleri de olan ikiuçlu bozukluk hastalığı, çevresel etkenlerin tetikleyebildiği, daha çok kalıtımsal olan bir hastalıktır. Kişinin, anababasında ya da kardeşinde böyle bir hastalık olması durumunda, kendisinde de böyle bir hastalık görülme olasılığı, genel topluma göre beş kat daha yüksektir.

İkiuçlu bozukluk, kişinin daha çok duygusal durumunu etkileyen, yaşam boyu sürebilen bir ruhsal hastalıktır. Kişinin duygusal durumunun çok büyük ölçüde değişmesiyle kendini gösterir. Hastalık sürecinde mani, hipomani ve depresyon dönemleri görülür. Bu dönemlerin dışında, kişi, genelde kendini iyi hisseder. Ancak duygusal durumunda bir değişme olduğunda, davranışlarında ve içsel gücünde de bir değişme olur. Belirtiler, kişinin iş ya da okul yaşamını ve ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir.

Bu ruhsal hastalık, genellikle 20 yaşının öncesinde başlar. Yaşamın daha ileri yıllarında başladığı da olur, ancak 40 yaşından sonra başladığı pek görülmez.

Alttürlerinden olan ikiuçlu I bozukluğu tanısı konabilmesi için, bir haftadan daha uzun süren, en az bir mani döneminin olması gerekir. İkiuçlu I bozukluğu olanların % 90’ından çoğunda depresyon dönemleri de olur. Tedavi edilmezse, mani dönemleri 3-6 ay, depresyon dönemleri 6-12 ay sürebilir. Mani dönemlerinin yerine, belirtilerin ağır olmadığı hipomani dönemlerinin yanı sıra en az bir depresyon döneminin görülmesi durumunda ikiuçlu II bozukluğu tanısı konur. Kimi zaman, mani ya da hipomani belirtileri, depresyon belirtileri ile iç içe görülebilir. Bu duruma karma ikiuçlu durum adı verilir. Böyle bir durumda, kişi çok mutsuz ve karamsar olmasının yanı sıra yerinde duramayan ve çok hareketli biri olabilir.

Mani döneminde, kişi, yaşamı yolunda gitmese bile, kendini çok mutlu ya da coşkulu hissedebilir; yeni birtakım görüşler geliştirebilir; bir düşünceden bir başkasına atlayıp duruyor olabilir, düşünceleri sanki birbirleriyle yarışıyor gibidir; çok hızlı konuşuyor olabilir, konuşmasının arasına girilemez; düşüncelerini belirli bir konuya odaklayamaz ve dikkati kolaylıkla dağılır; kızma eşiği düşmüş olabilir, sıradan bir olay bile onu kızdırmaya yetebilir; uyku uyumakta güçlük çekmeye başlayabilir, uyumak istemeyebilir ya da çok az bir uykuyla yetinebilir; üzerinde çok düşünmeden çok önemli kararlar verebilir; çok para harcama ya da aşırı borçlanma, güvensiz araba kullanma, tanıdık tanımadık insanlarla cinsel yakınlaşma, uyuşturucu-uyarıcı madde kullanma ya da olmadık işlere girişme ve işiyle ilgili önemli birtakım kararlar verme gibi, başına iş açabilecek birtakım eylemlere girişebilir.

Depresyon döneminde de duygusal bir çöküş yaşar; içsel gücü azalır ve kendini yorgun ve bitkin hisseder; umutsuzluk ve karamsarlık içinde olur, hep olumsuz düşünür; kendini değersiz ya da suçlu hisseder, geçmişte yaptıklarından ötürü kendini kınar; yapageldiği etkinliklere artık ilgi duymaz olur, yaşamdan zevk almamaya başlar, yaşam sevincini yitirir; düşüncelerini odaklamakta güçlük çeker, dolayısıyla unutkanlık başlar ve karar vermekte güçlük çeker; kendini bir türlü dingin hissedemez ya da kolay kızar; uyku uyumakta güçlük çeker ya da çok uyur; yeme isteğinde değişiklikler olur, yeme isteği azalır ya da çok artar ve ölüm düşünceleri ortaya çıkar.

İkiuçlu bozukluk ilaçlarla ve psikoterapi ile tedavi edilir. Tedavide amaç, başlamış olan mani ya da depresyon döneminin geçirilmesi ve daha sonra böyle bir dönem geçirilmemesi için koruyucu ve önleyici tedavinin uygulanmasıdır. İkiuçlu bozuklukta görülen depresyon döneminin tedavisi, genel depresyon tedavisinden çok daha değişiktir. İkiuçlu bozukluğun mani ve depresyon dönemlerinin tedavisinin psikiyatri hastanesinde yapılması gerekir. İlaç tedavisinin yanı sıra hastanede bilişsel davranışçı terapi uygulanır. Burada önemli olan çok önemli bir konu, bu hastalığın, psikozla gidebilen, şizofreni gibi diğer hastalıklardan doğru ayırt edilmesi, o hastalıklarla karıştırılmaması ve uygun tedavinin verilmesidir. Bizim, ülkemiz için deneyimimiz, bu hastalık tanısının gereğinden çok konduğu, dolayısıyla, çoğu zaman, hastaların yanlış yönetilip yönlendirildiği yönündedir. Doğru tanının konabilmesi için kişinin bir psikiyatri kliniği tarafından çok iyi değerlendirilmesi gerekir. Ayrıca bu hastalığın depresyon dönemlerinin tedavisinin de, çok ayrı bir yaklaşımı gerektirdiği unutulmamalıdır.

Mani düzeyinde olmasa bile, coşku dolu, sevinç içinde ve sevgi dolu bir bayram geçirmenizi diler, bayramınızı kutlarım…